سیر شکلگیری نمایشگاه های هنری در ایران

نمایشگاه های هنری در ایران

قرن نوزدهم دوران اوج تصویرسازی در ایران بود. با گذشت قرن، سلسله جدید قاجار به دنبال متحد کردن کشوری بود که در اثر چندین دهه جنگ داخلی از هم پاشیده شده بود، حتی در شرایطی که جهان خارج به طور فزاینده ای در امور ایران مداخله می کرد. جاه طلبی های توسعه طلبانه و پیشرفت های تکنولوژیک قدرت های اروپایی، غربی ها را به ایران آورد و تا حدودی دیرتر و کمتر، ایرانیان را به غرب کشاند. هنرمندان ایرانی که تحت تأثیر تحولات داخل و خارج از کشورشان برانگیخته و به چالش کشیده شده بودند، بر فناوری های جدید تصویرسازی تسلط یافتند و به آسانی هجوم بی سابقه ای از مواد تصویری از خارج از کشور را به اشکال هنری سنتی خود جذب کردند

از هنرمندان خلاق و کارآمد دوران قاجار میتوان به افرادی، از جمله ابوالحسن غفاری صنیع الملک، آنتوان سوروگین، مبارک میرزا بن. محمود، میرزا علیقلی خاوی، محمد اسماعیل، محمدرضا الامامی و اعضای حلقه هنرمندان نجف علی اشاره کرد

نخستین شرکت ایران، در یک نمایشگاه در عرصه‌ی جهانی درست مصادف با برگزاری اولین دوره‌ی نمایشگاه‌های جهانی(نمایشگاه لندنِ 1851) بود. در ایران با تلاش‌های امیرکبیر صنعتگران کالاهای ایرانی مانند صنایع دستی نظیر فرش، کاشی یا پارچه‌های قلمکار و دیگر محصولاتی همچون خشکبار را برای عرضه در غرفه‌ی ایران در لندن آماده کردند. این حضور بین‌المللی ایران،  یکی از مهم‌ترین نمایشگاه‌ها محسوب می‌شود

.در سال ۱۹۳۱ نیز نمایشگاه بین‌المللی هنرایرانی توسط آرتور پوپ برگزار شد که اثر شناختی بزرگی را از هنر ایرانی به واسطه‌ی برگزاری یک نمایشگاه بر جهان گذاشت

The Persian Family, Switzerland, Zurich, 1904–12. Chromolithograph (photochrome). Collection of Azita Bina and Elmar W. Seibel, TL41579.9. Photo: Courtesy Elmar Seibel.

در دوره ی رضا خان با تأسیس دانشگاه تهران و موزه ایران باستان و فعالیت های فرهنگی دیگری نظیر برگزاری هزاره فردوسی (۱۳۱۳) خورشیدی و یا ساخت مقبره حافظ در شیراز( ۱۳۱۶) و همینطور برگزاری جلسات شعرخوانی، رونق نسبی نمایش و سینما را نیز در بر داشت

یکی از اتفاقات مهم و ماندگار این دوران، که در ذیل فعالیتهای انجمن فرهنگی ایران و شوروی و اداره هنرهای زیبای ایران شکل گرفت، برگزاری نمایشگاهی از آثار هنرمندان فعال و پیشکسوت هنرهای تجسمی و سنتی بود که آنرا با عنوان« نمایشگاه هنرهای زیبا ۱۳۲۴ » می‌شناسیم .در این اتفاق، آثار ۱۲۵ هنرمند اعم از نقاش، مجسمه ساز و هنرهای سنتی در روز ۱۵ بهمن ۱۳۲۴ شمسی بر روی دیوارهای کاخ شاهپور غلامرضا نشست

جمعی از شرکت کنندگان نمایشگاه علی کریمی احتمالاً علی امامی، محسن مقدم، اسماعیل آشتیانی، حسین بهزاد، شناخته نشده، ایستاده هوشنگ سیحون، مارکار قرابگیان، علیمطبع (از آرشیو نشریه تندیس)

نمایشگاه هنرهای زیبا، ۱۳۲۴

نخستین نمایشگاه هنرهای زیبای ایران به ابتکار کمیسیون هنرهای زیبای انجمن روابط فرهنگی ایران و اتحاد جماهیر شوروی با همت مریم فیروز (رئیس) و آقای سیاح (نایب رئیس) و کمک جدی آقای کالیشیان نمایندۀ خانه فرهنگ وکس و ماکاروف (نقاش روسی)، در روز سه شنبه ۱۶ بهمن ۱۳۲۴ در کاخ شاهپور غلامرضا افتتاح شد و تا شنبه دهم فروردین ۱۳۲۵ برقرار بود. مقدمات این رخداد قریب سه ماه به درازا کشید. در نبود سابقه برگزاری وقایعی این چنین بسیاری از کارها بر عهده اعضای هیئت ژوری و هنرمندان گذاشته شد؛ چنان که بخش عمده ای از تزئین سالن زیر نظر آقای مطیع، با سمت مدیریت داخلی نمایشگاه انجام گرفت و کوشش آقایان وزیری مقدم و ماکاروف هم بسیار قابل توجه بود

آثار هنرمندان قدیم در دو اتاق به معرفی تولیدات فعالان قرن سیزدهم هجری اختصاص داشت. در یک اتاق بعضی از کارهای نقاشان و نگارگران دوره قاجار از زمان فتحعلی شاه نظیر آقا صادق، آقانجف، صنیع الملک ملک الشعرا صبا و میرزابابای اصفهانی جمع شده که از کلکسیون مهندس مزدا آقای معیر، آقای مقدم، سرلشکر فیروز خانواده صبا و دیگران آمده بودند. در حاشیه همچنین قطعاتی نظیر قلمدان جلد کتاب قطعه و غیره نیز وجود داشت. اتاق دوم مختص آثار کمال الملک و از مجموعه هایی چون موزۀ گلستان، مجلس و مجموعه حاج حسین آقا ملک به امانت گرفته شده بودند

بخش دیگر این نمایشگاه تحت عنوان آثار هنرمندان ،معاصر در سه بخش زیر ارائه شد

الف) سبک قدیم مینیاتورسازی نگارگری با کار کسانی چون حسین بهزاد و درویش

 ب) سبک کلاسیک اروپا بهترین نمایندگان آن شاگردان کمال الملک از قبیل آشتیانی ،وزیری، حیدریان صدیقی و بعضی نقاشان جوان بودند که یا نزد این اساتید تعلیم گرفته و یا مانند برادران پتگر از منابع دیگری به تحصیل هنر پرداخته بودند

پ) سبک مدرن اروپا آثار نوگرایان جوان ذیل این بخش به تماشا گذاشته شده بودند

این نمایشگاه را فارغ از اینکه در پشت پرده از نیت سیاسی برخوردار بود یا نبود، می بایست پروژه ای در مسیر نوسازی و مدرن سازی فرهنگ و هنر ایران تلقی کرد، چراکه عملاً آغازی شد بر سلسله اتفاقات فرهنگی و هنری که چشم انداز آتی را ترسیم کرد. اول آنکه استقبال عموم مردم – که برای اولین بار چنین اتفاقی را تجربه میکردند – از این نمایشگاه بی نظیر بود؛ به گونه ای که شاید هنوز معادلی برای آن نداشته باشیم. این نکته عملاً نشانه ای از تشنگی جامعه به این مقولات بود

دوم ارج نهادن دولت به مقوله مغفول مانده هنر و اعتبار بخشی به هنرمندان بود که از یک طرف خوشایندی هنرمندان را به همراه داشت و از طرف دیگر توجه بیشتر دولتمردان را به مقوله هنر و هنرمندان و درک ارزش‌های راهبردی آن گوشزد می نمود – خصوصاً هنرمندان زن که در این ایام حضورشان در بطن اتفاقات اجتماعی به نوعی تفاخر آمیز بود ـ و همین نکته بود که به سرعت دولت را مترصد قدردانی از هنر کرد تا جوایز و امکانات تشویقی نظیر «نشان هنر» را در دستور کار خود قرار دهد

نقدها و گزارش‌هایی که توسط اندیشمندان آن ایام – نظیر دکتر فاطمه سیاح که اولین بانوی استاد دانشگاه و مدرس عالی رتبۀ نقد ادبی در دانشگاه تهران بود و از بنیان گذاران انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی به شمار می آمد و هنرمند روسی مقیم ایران ر. ر. ماکاروف – به نگارش درآمد را میبایست اولین تلاشها برای نگارش نقد هنری با دانش مدرن در حیطه ی هنرهای تجسمی به شیوه ای مدرن قلمداد نمود

حسنعلی خان وزیری نیز که نامی آشنا در میان نقاشان بود درباره این نمایشگاه ابراز می دارد: « نمایشگاه هنرهای زیبا دری تازه است به حیات جامعه ایرانی؛ زیرا اول دفعه است که هنرهای زیبای ایرانیان دسته جمعی و همگانی در یک نمایش به معرض دقت و مطالعه گذارده شده است و برای هر بیننده این توجه در اول وهله نمایان است. پس از آنکه قدری گردش کرده و دقت نمودیم، بزرگی و عظمت کمال الملک ما را تحت تأثیر قرار داده، نفوذ نمایانش در یک قرن و مابین یک ملت همه را بی اختیار در مدح و ثنایش به تحسین وامی دارد و این فکر به خودی خود تولید می شود که صد سال است پایتخت و مملکت این عظمت را دیده و داشته است»

از مستندات مهم درباره این نمایشگاه، گزارش شخصی است به نام ر. ر. ماکاروف (موسیقی دان و داماد آنتوان چخوف) که برای بازدید و گزینش به این نمایشگاه امده است. وی در شمارۀ ۲۲ روزنامۀ دولت ایران که در روز یکشنبه ۲۶ اسفند ۱۳۲۴ شمسی منتشر شد گزارش مبسوطی نوشت که مرور آن ما را به خوبی با فضای این نمایشگاه آشنا میکند

روز ۴ فوریه‌ی سال ۱۹۴۶ در کاخ شاهپور غلامرضا نمایشگاه نقاشان ایران که توسط انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی تشکیل شده بود افتتاح یافت این نمایشگاه توجه تمام طبقات جامعه ایرانی را به خود جلب نمود در سالن های مجلل تمام طبقات کاخ اهالی را از وزیر و وکیل مجلس تا زن چادری ایرانی ساده می توان مشاهده کرد این واقعه جالب توجه همه را به خود جلب نمود. هر روز ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ نفر از این نمایشگاه دیدن میکنند که تا به حال این عده تماشاچی در طهران بی سابقه بود. در سالن‌های روشن و بزرگ کاخ آثار استادان ایرانی و نقاشی روی پرده، مینیاتور، معماری، مجسمه سازی و هنرهای صنعتی به معرض نمایش گذاشته شد. در این نمایشگاه ۱۲۵ نقاش شرکت دارند. در نمایشگاه ۷۳۰ اثر استادان که بین آنها سالن مخصوصی برای آثار کمال الملک – مؤسس نقاشی روی پرده که تابلوهای وی حقیقتاً جواهر نقاشی معاصر ایران میباشد – اختصاص داده شده است. این استاد بزرگ به توسعه بعدی هنرهای زیبای کشور اثر عمیقی بخشیده است

قسمت نقاشی ،ایرانی مینیاتور و خوشنویسی قرون هجده و نوزده بسیار زیبا میباشد. رنگ آمیزی و تناسب تابلوی موسوم به «خانم ماطاووس» از کلکسیون سرلشکر فیروز بسیار دلکش می‌باشد. تابلوهایی که از کلکسیون‌های آقایان مزدا مقدم و معیرالممالک است، با ظریف کاری خود انسان را مبهوت و متحیر میکنند. در اینجا آثار نقاشان مانند ملک الشعرا صبا، غفاری، مسخر الممالک، صنیع الملک و غیره به نمایش گذاشته شده اند. نمونه های خط زیبا (خوشنویسی) که از کلکسیون آقای مزدا میباشند با استادی هایی که در آنها به خرج رفته است، همه را متحیر می سازد (برگرفته از مقاله‌ی محمد حسن حامدی در نشریه طبل)

:اسامی هنرمندانی که در نمایشگاه هنرهای زیبای ایران شرکت نموده و به اخذ نشان مفتخر گردیده اند

آقای ماکاروف؛ نشان درجه ۱ سپاس

آقای اسماعیل آشتیانی؛ نشان درجه ۱ هنر

آقای حسنعلی وزیری؛ نشان درجه ۱ هن

ر آقای ابوالحسن صدیقی؛ نشان درجه ۱ هنر

 آقای محسن فروغی؛ نشان درجه ۱ هنر

آقای محسن مقدم؛ نشان درجه ۱ هنر

 آقای حسین بهزاد مینیاتور؛ نشان درجه ۱ هنر

 آقای میرمصوّر (ارژنگی)؛ نشان درجه ۲ هنر 

آقای علی کریمی؛ نشان درجه ۲ هنر

 آقای علی مطیع؛ نشان درجه ۲ هنر

 آقای مهدی ویشکایی؛ نشان درجه ۲ هنر

 آقای حسین کاظمی؛ نشان درجه ۲ هنر

 آقای هوشنگ سیحون؛ نشان درجه ۲ 

هنر آقای محمد علی زاویه؛ نشان درجه ۲ هنر

 آقای جعفر پتگر؛ نشان درجه ۲ هنر

 آقای علی امامی؛ نشان درجه ۳ هنر

 آقای جمشید امینی؛ نشان درجه ۳ هنر

 آقای فردریک تالبرگ؛ نشان درجه ۳ هنر

 آقای (غلامحسین) اسکندانی؛ نشان درجه ۳ هنر

 آقای علی رخساز؛ نشان درجه ۳ هنر

 آقای محسن سهیلی؛ نشان درجه ۳ هنر

 آقای (مارکار) قرابگیان؛ نشان درجه ۳ هنر

 آقای مسعود مدبر؛ نشان درجه ۳ هنر 

آقای حسین الطافی؛ نشان درجه ۳ هنر

 آقای هاملت هارطونیان؛ نشان درجه ۳ هنر 

آقای ناصر شهبازی؛ نشان درجه ۳ هنر

 آقای . حسن باهری؛ نشان درجه ۳ هنر

 آقای جواد حمیدی؛ نشان درجه ۳ هنر

 آقای (جلیل) ضیاء پور؛ نشان درجه ۳ هنر

خانم عفت الملوک خواجه نوری؛ نشان درجه ۳ هنر 

خانم شوکت الملوک شقاقی؛ نشان درجه ۳ هنر

خانم ملک زاده؛ نشان درجه ۳ هنر

آقای یوسفی؛ نشان درجه ۳ هنر

دوازده سال بعد تا سال ۱۳۳۷، اولین بیینال نقاشی تهران برگزار شد با این همه دستاوردهای دیگر نمایشگاه ۱۳۲۴،  تداوم یافت. دولت همه ساله به هنرمندان نشان هنر می‌بخشید. از سالهای ۱۳۳۰ به بعد کسانی نظیر احسان یارشاطر – که از اعضای انجمن وکس بود – در نشریه مهم و تأثیرگذار سخن به نقد آثار هنری و معرفی هنرمندان روز دنیا پرداختند فعالیت‌های هنری زنان رنگ و لعاب بیشتری گرفت. هنر مدرن رشد قابل ملاحظه‌ای نمود و هنرمندان همچنان شأن و اعتبار اجتماعی خود را شاهد بودند درنهایت از جمع بندی همین دستاوردهاست که بایست نمایشگاه هنرهای زیبا سال ۱۳۲۴ را طلیعه ای در هنرهای تجسمی ایران تلقی نمود.

نمایشگاه هنرهای زیبای ایران محدود به یک دوره باقی نماند و سه نمایشگاه دیگر در سالهای ۱۳۲۹ ، ۱۳۳۱ و ۱۳۳۲ را هم در پی داشت. این اتفاق از دومین دوره برگزاری آن کوشید تا با گزینش کارهای متأخر هنرمندان نقش نمایشگاهی منظم و در دو دورۀ آخر جایگاه رویدادی سالانه از هنرهای تجسمی ایران با گرایش‌های گوناگون، را ایفا نماید. 

دومین نمایشگاه هنرهای زیبای ایران ۱۳۲۹

 دومین نمایشگاه نقاشی انجمن روابط فرهنگی ایران با اتحاد جماهیر شوروی در تاریخ چهارشنبه، ۲۷ دی ۱۳۲۹ توسط نایب رئیس انجمن به نمایندگی از طرف آقای مستشار الدوله که به علت کسالت نتوانسته بودند شخصاً حضور به هم رسانند در حضور جمعی از نقاشان و هنرمندان و روشنفکران و رجال فرهنگی کشور افتتاح گردید

برگزاری این اتفاق در تالار انجمن سبب شد تا ابعاد کمی این اتفاق به لحاظ تعداد آثار هنری و شمار نقاشان قابل قیاس با نخستین نمایشگاه نباشد. با این حال گزارشگر مجله پیام نو کیفیات آثار را نشانه ای از پیشرفت انکارناپذیر هنر نقاشی در ایران ارزیابی نمود. تفاوت عمده و چشمگیر این نمایشگاه با نخستین دوره از آن انتخاب اکثر آثار از تولیدات یک سال پیش از نمایشگاه بود؛ رفتاری که میکوشید نمایشی سالانه در فضای تجسمی ایران پدید آورد. گستره آثار نمایش داده شده در این رویداد از مکاتب رایج در این دوران از نگارگری به شیوۀ کلاسیک ایرانی تا نقاشی نوگرا را شامل میشد. با این حال نحوه گزینش و جذب کارها از این دوره در بخش هنر نوگرا بنا به دلایل بسیار کمتر از حد مطلوب اتفاق افتاد در این رویداد ۱۸، نقاش بعضی جوان و برخی باتجربه، با عرضه ۸۰ تابلو به سبک ها و مکاتب مختلف شرکت کرده بودند میل به جست وجوی راه های جدید در تجسم و انتخاب موضوع چه در کار سالخوردگان خبره و چه در پرده های جوانان تازه کار احساس می‌شد به گونه ای که بیننده گمان می‌کرد آنچه می‌بیند هنوز کامل نیست و نقاش در جست وجو و در راه است. برخی رو به کعبه و تعدادی ره به ترکستان داشتند. گزارشگر مجله پیام نو کیفیات آثار را نشانه ای از پیشرفت انکارناپذیر هنر نقاشی در ایران ارزیابی نمود. تفاوت عمده و چشمگیر این نمایشگاه با نخستین دوره از آن انتخاب اکثر آثار از تولیدات یک سال پیش از نمایشگاه بود؛ رفتاری که میکوشید نمایشی سالانه در فضای تجسمی ایران پدید آورد گسترۀ آثار نمایش داده شده در این رویداد از مکاتب رایج در این دوران از نگارگری به شیوه کلاسیک ایرانی تا نقاشی نوگرا را شامل می‌شد 

نویسنده مجله پیام نو از میان نگارگران حسین بهزاد، را با کار« وین پرده بیفتد» واجد ویژگی استادی دانست و علی مطیع از نگارگران نامی عصر خود را با نقاشی «پرتره زنی به سبک رضا عباسی» را دارای درکی مطلوب از روح هنر ایرانی ارزیابی کرد، اما همچنین نوشت که خوب بود اگر او از صورت سازی دست برمی داشت؛ چه به فرض کمال در آن، تازه عکاس خوبی می شد.

از میان آثار ارائه شده به نمایشگاه تعداد ۳۳ پرده از صورت اشخاص بود. بسیاری از نقاشان عکاسانه کار کرده بودند و مخاطب با مشاهدهٔ کار اینان نمی توانست از روحیه و شخصیت مدل برداشتی دریافت نماید. با این حال برخی پرتره ها نیز با تأییدی از سوی منقدین روبه رو شد ۲۸ تابلو در این نمایشگاه منظری از ایران را به تماشا میگذاشتند که قالب آنها به مانند بخش پرتره ها فاقد مشخصات ایران ارزیابی شد. تنها تابلوهای سهیلی که در فن خود مهارت یافته و میناسیان که کوشیده بود در مناظر خویش زندگی مردم ایران را انعکاس دهد و نیز کار جوادی پور از موارد استثنایی این بخش عنوان شد و دیگر آثار بیشتر به طبیعتی خیالی مانند بودند. دومین نمایشگاه انجمن روابط فرهنگی ایران با اتحاد جماهیر شوروی در تاریخ ۲۸ و ۲۹ بهمن خاتمه یافت و به استناد آمار جراید بیش از سه هزار نفر از آن دیدن کردند

سومین نمایشگاه هنرهای زیبای ایران ۱۳۳۱

سومین نمایشگاه هنرهای زیبای انجمن روابط فرهنگی ایران با اتحاد جماهیر شوروی به نمایش آثاری که اغلب در فاصله زمستان ۱۳۳۰ تا زمستان ۱۳۳۱ خلق شده بودند اختصاص یافت زمان آن از ۲۷ فروردین تا پایان اردیبهشت ۱۳۳۱ بود. آقایان اسماعیل آشتیانی ، حسین بهزاد، محسن سهیلی، جعفر پتگر و علی مطیع در تأسیس آن کوشش بسیار داشتند 

این نمایشگاه، در قیاس با دومین دورۀ آن، به لحاظ کمی و کیفی برتر قضاوت شد. از جمله مزایای قضاوت آثار، در این اتفاق تلاش در پرهیز از پذیرش کارهای کپی از کار دیگر  افراد و یا از روی عکس بود که تا حد ممکن از سوی هیئت داوران مورد پیگیری واقع شد در این نمایشگاه ۲۹ هنرمند با ۱۱۳ کار شرکت نمودند که شرح نام ایشان چنین است

 سدا آدامیان، بابکن آسیریان اسماعیل، آشتیانی، آلکسی ادیک آیوازیان فرنگیس احدی، احمد اسفندیاری، گریگوری اوجاقیان، تیگران بازیل، خانم کیان برومند، حسین بهزاد، اصغر پتگر، جعفر پتگر، حسین پوزشی، اکبر تجویدی، خانم حکمت، سرکیس زاکاریان [زاکاریانس]، محمدعلی زاویه، مهربانو زند، محسن سهیلی، شوکت الملوک شقاقی، پروین شمس، میکائیل شهبازیان، احمد صباحی، مهدی طاهری، علی مطیع، سیراک ملکنیان، آواک هایراپتیان و آلبر یک هوسپیان.

 فاصله زمانی اندک میان این اتفاق با دوره قبل از آن شد تا این سبب نمایشگاه تفاوت چندانی با رویداد پیش از خود نداشته باشد. با این حال بازدید از این رویداد نمایشی با پیشرفتی چشمگیر شش هزار نفر، یعنی دو برابر دوره پیشین گزارش شد.

چهارمین نمایشگاه هنرهای زیبا ۱۳۳۲

چهارمین نمایشگاه نقاشی انجمن روابط فرهنگی ایران با اتحاد جماهیر شوروی در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۳۲ گشایش و در روز ۱۷ تیرماه پایان یافت

در این اتفاق ۲۹ نقاش آثار خود را ارائه نمودند که عبارت بودند از: ابوالفضل آشتیانی، ادیک آیوازیان، اسفندیار احمدیه ، ناصر اویسی، حسین بهزاد، اکبر تجویدی، حسین جاودانی، پریچهر حکمت، محمد علی دولتشاهی، جلال رفیع، محمد علی زاویه، فرید زیوری، بانو،سهیلی، محسن سهیلی، شوكت الملوک شقاقی، میکائیل شهبازیان، هوشنگ صادق پور، فرهنگ فولادی، عباس کاتوزیان، مسعود کریم، علی کریمی، رضا کنی، آندره گوالویچ آلکسی، علی مطیع، سیراک ملکنیان، مصطفی نجمی، روبیک هایراپتیان و آلبریک هوسپیان تعداد آثار این نمایشگاه با اندکی افزایش نسبت به دوره پیشین، شامل ۴۵ پرتره، ۳۴ منظره و دورنما ۱۸ تابلوی، ژانر ۱۰ طبیعت بیجان، ۹ تابلو مربوط به مسائل اجتماعی روز و ۴ تابلو به سبک نگارگری به شیوه قدیم بود. از میان هنرمندان حاضر تعداد ۱۱ نفر برای بار اول در یک نمایشگاه نقاشی شرکت میکردند 

چهارمین نمایشگاه انجمن به تأیید برخی جراید امتیازی ویژه داشت و آن حضور تابلوهای زیادی بود که از کوشش‌های مستمر و روزانه مردم ایران حکایت می کردند و نقاشان جوان از دایره طلسم شده پرتره و دورنما و نگارگری پا فراتر گذاشته بودند با این حال تابلوها از نقص های فنی عاری نبوده که کسانی چون اسماعیل آشتیانی به این نکته اشاره نمودند

 نویسنده مجلۀ پیام نو در نتیجه گیری این اتفاق نوشته است: «همین که جوانان هنرمند عصر ما عصری را که از تمام اعصار پیش پرحادثه تر است منعکس میکنند و تا این درجه رشد یافته اند مایۀ خرسندی و مباهات است. بایستی متذکر شد که این راه را، چنانکه سال گذشته نیز یادآور شدیم بار اول استاد حسین بهزاد باز کرد. وی با حفظ سبک خاص خویش از مضامین دیرین مینیاتور ایرانی تقریباً قطع علاقه نمود. گل و بلبل و کنار جوی و صراحی و جام و یار و دلدار را که کم و بیش موضوع هنرنمایی تمام مینیاتورسازهای گذشته و حال بوده و هست به کناری نهاد و دورنمای آبادان و زندگی پرمرارت صاحبان طلای سیاه را چنان که خود درک میکرد رسم نمود. این عمل از کسی که ده ها سال با سبک و مضامین معینی خو گرفته بود هم شجاعانه بود هم عاقلانه دیگران از پی استاد سالخورده رفتند و این خود میرساند که عمل وی یک اقدام تصادفی نبوده و پایۀ اجتماعی محکمی داشته است

به نقل از مجله سخن این اتفاق در چهارمین دورۀ آن برخلاف نمایشگاهی که در همین حوالی در باشگاه مهرگان برگزار شده بود التفات چندانی به نوگرایی نداشت. انجمن های فرهنگی کشورهای دیگر در ایران در ادامه این تاریخ و با وجود رشد فضاهای تخصصی، همچنان نقشی مؤثر و به یادماندنی ایفا نمودند

اولین گالری ایران

اولین گالری یا نگارخانه ایران را «ژازه تباتبایی» با همکاری برخی دوستانش تاسیس کرد. ژازه طباطبایی (تباتبایی)، نقاش، مجسمه‌ساز، شاعر و نمایشنامه‌نویس ایرانی در سال ۱۳۰۹ در تهران متولد شد. او را به همراه چند تن از هنرمندان معاصر،‌از پیشگامان مکتب سقاخانه در ایران می‌دانند. مکتبی که در اوایل دهه ۴۰ شکل گرفت. 

از مهم‌ترین کارهای ژازه در دوران فعالیت هنری‌اش، راه‌اندازی اولین گالری ایرانی بود. او این نگارخانه را در سال ۱۳۳۴ با عنوان «هنر جدید» تاسیس کرد که از مراکز فرهنگی مهم زمان خود به شمار می‌رفت. اگرچه گالری‌های «آپادانا» و «استتیک» پیشتر، فعالیت داشتند، اما با معنا و کاکرد واقعی گالری هنری در دنیا فاصله زیادی داشتند. 

گالری هنر جدید، نخستین نگارخانه ایرانی بود که به یکی از پاتوق‌های اصلی اهالی فرهنگ و هنر تبدیل شد و بسیاری از هنرمندان و نویسندگان آن دوره، به آنجا رفت و آمد داشتند

اثر ژازه تباتبایی

شکل گیری اولین بینال های هنری

به همت مارکو گریگوریان نقاش ایرانی که از بینال ونیز دیدن کرده بود، در سال ۱۳۳۷ اولین بینال تهران شکل گرفت. اولین بینال تهران در کاخ ابیض در مجموعه کاخ گلستان و مختص به آثار نقاشی و مجسمه برگزار شد. بینال تهران تا سال ۱۳۴۵ ادامه داشت و علاوه بر معرفی هنرمندان نوظهور پلی بود برای شرکت در بینال های خارجی مخصوصا بینال ونیز تا هنرمندان ایرانی بتوانند در سطح جهانی و بین المللی به فعالیت بپردازند.
بینال تهران تا مدتی پس از انقلاب اسلامی فعالیتی نداشت تا سال ۱۳۷۰ که اولین بینال یا دوسالانه نقاشی در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد. تا به امروز نه تنها دوسالانه نقاشی تداوم داشته بلکه دوسالانه های دیگری در رشته های مجسمه سازی، سفال و سرامیک و غیره تشکیل شده و به فعالیت پرداختند

امروزه همچون دیگر کشورهای جهان، گالری های هنری در ایران می‌توانند به دلایل مختلفی برگزار شوند. بعضی از گالری ها نمایشگاه فروش آثار هنری شکل می گیرند، برخی از نمایشگاه‌ ها برای معرفی آثار هنرمندان جوان و تازه کار هستند، در حالی که تعدادی دیگر برای نمایش آثار هنرمندان شناخته شده و برجسته برگزار می‌ شوند. انمایشگاه ‌های هنری بر اساس ماموریت و ماهیت خود در امر فرهنگی-تاریخی، گاه موضوعات ملی و بومی را نیز در بر میگیرد. ازاینرو، نمایشگاه های فراوانی در نقاط مختلف جهان با موضوع هنر ایرانی،‌ کیوریت و نمایش داده شده است

برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه کنید

در آستانه، نگاهی به نمایشگاه های هنرهای زیبای ایران به کوشش انجمن ایران و شوروی، آرمان خلعتبری، نشریه طبل، شماره ۱،  ۱۳۹۹ – 

طلیعه هنرهای تجسمی ایران، محمد حسن حامدی، نشریه طبل، شماره ۱،  ۱۳۹۹ –

غضنفری، مهرنوش، و فرهنگ پور، یاسمن. (۱۴۰۱). تاثیرگذاری آثار هنری موزه ای بر ترویج هنر اسلامی در دنیای غرب (مطالعه موردی: بازدیدکنندگان گالری اوفیتزی در سال ۲۰۲۱). جامعه شناسی فرهنگ و هنر،۸۵-۹۹ . SID. https://sid.ir/paper/1061152/fa

موسایی، میثم، و طاهرخانی، سیما. (۱۳۹۷). اشتغال, سودآوری و ارزش افزوده هنرهای تجسمی (مطالعه موردی: گالری های هنری تهران). پژوهش ها و سیاست های اقتصادی،، ۲۳۵-۲۵۷. SID. https://sid.ir/paper/364112/fa

پاکباز، روئین (۱۳۹۵) دایرةالمعارف هنر، ( چاپ اول). تهران: نشرفرهنگ معاصر