قوانین مالکیت معنوی در خلق آثار هنری
برای پرداختن به قوانین مالکیت معنوی در خلق آثار هنری از شرح و تعریف مالکیت معنوی شروع می کنیم. مالکیت معنوی، حقی است که بر آفریده های ذهنی بشر ایجاد می شود و شامل آثار ادبی، هنری، علمی و صنعتی می گردد. این حقوق، مالک اثر را از بهره برداری های غیرمجاز دیگران از اثر خود محافظت می کند.
آثار هنری نیز از جمله آثار ذهنی هستند که از حمایت قوانین مالکیت معنوی برخوردارند. قوانین مالکیت معنوی در خلق آثار هنری، حقوق و مسئولیت های مختلفی را برای پدیدآورندگان، استفاده کنندگان و دولت تعریف می کنند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
در ایران، قوانین مالکیت معنوی در دو قانون اصلی، یعنی قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب سال ۱۳۴۸ و قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال ۱۳۸۶، بیان شده اند.
10 جاعل برتر تاریخ هنر!
https://www.youtube.com/watch?v=stPy3CRpP-k
“Artists’ Rights: A Guide to Copyright, Moral Rights, and Other Legal Issues in the Visual Art Sphere” by Molly Torsen Stech and Ralph E. Lerner
“حقوق هنرمندان: راهنمای حق چاپ، حقوق اخلاقی و سایر مسائل حقوقی در حوزه هنر تجسمی” نوشته مولی تورسن استک و رالف ای. لرنر
این کتاب با تمرکز بر حقوق هنرمندان تجسمی، قوانین کپی رایت، حقوق اخلاقی، حقوق فروش مجدد و سایر مسائل حقوقی مرتبط با هنرمندان را بررسی می کند. همچنین توصیه های عملی در مورد حمایت از حقوق هنرمندان، مذاکره در مورد قراردادها، و اجرای راه حل های حقوقی ارائه می دهد.
حقوق مالکیت ادبی و هنری
قوانین مالکیت در خلق آثار هنری، به دو دسته تقسیم می شوند:
- حقوق مادی
- حقوق معنوی
حقوق مادی
حق بهره برداری اقتصادی از اثر هنری است. این حقوق شامل حق تکثیر، فروش و توزیع، نمایش عمومی، اجرای عمومی، ترجمه، اقتباس و سایر حقوق بهره برداری از اثر هنری می گردد.
حقوق معنوی
حق غیرمالی بر اثر هنری است. حقوق معنوی، به حقوق مبتنی بر احترام به اثر و نام پدیدآورنده اطلاق می گردد. این حقوق، شامل حق انتساب، حق احترام به تمامیت اثر و حق حرمت اثر است.
حق انتساب
حق انتساب، حق پدیدآورنده برای آن است که اثر ش به نام او منتشر شود. هیچ کس دیگری حق ندارد بدون اجازه پدیدآورنده، اثر او را به نام خود منتشر کند.
حق احترام به تمامیت اثر
حق احترام به تمامیت اثر، به حق پدیدآورنده برای این که اثر او بدون تغییر یا تحریف منتشر شود، اشاره دارد. هیچ کس دیگری حق ندارد بدون اجازه پدیدآورنده، در اثر او تغییر یا تحریفی ایجاد کند.
حق حرمت اثر
حق حرمت اثر، به حق پدیدآورنده برای آن که از اثر او به گونه ای استفاده نشود که به اعتبار یا حیثیت او لطمه وارد شود، گفته می شود. هیچ کس دیگری حق ندارد بدون اجازه پدیدآورنده، از اثر او به گونه ای استفاده کند که به اعتبار یا حیثیت خالق لطمه وارد شود.
شرایط برخورداری از حقوق مالکیت معنوی در خلق آثار هنری
برای برخورداری از حقوق مالکیت معنوی در آثار هنری، اثر باید دارای شرایط زیر باشد:
- اصالت: اثر باید دارای ویژگی های جدید و خلاقانه باشد. این ویژگی ها می توانند در زمینه های مختلفی مانند ایده، موضوع، ساختار، زبان، سبک یا ترکیبات خلاقانه باشد.
- ابتکار: اثر باید ناشی از تلاش و ابتکار پدیدآورنده باشد. این بدان معنا است که اثر باید حاصل زحمت و کوشش پدیدآورنده باشد و صرفاً بازآفرینی یک اثر موجود نباشد.
- مشروعیت: اثر نباید مغایر با قوانین و مقررات باشد. این بدان معنا است که اثر نباید مخالف قوانین و مقررات کشور یا عرف جامعه باشد.
آثار هنری مشمول حمایت قوانین مالکیت معنوی
آثار هنری که مشمول حمایت قوانین مالکیت معنوی هستند عبارتند از:
- آثار ادبی: شامل کتاب، مقاله، شعر، نمایشنامه، فیلمنامه، موسیقی، کدهای کامپیوتری و سایر آثار مکتوب.
- آثار هنرهای تجسمی: شامل نقاشی، مجسمه سازی، عکاسی، طراحی، موسیقی، گرافیک، انیمیشن و سایر آثار هنری که با استفاده از ابزارهای فیزیکی به وجود می آیند.
- آثار شنیداری و تصویری: شامل فیلم، سریال، موسیقی، نمایش تلویزیونی، برنامه رادیویی و سایر آثار هنری که با بهره گیری از ابزارهای الکترونیکی خلق می شوند.
نقض حقوق مالکیت معنوی در خلق آثار هنری
نقض حقوق مالکیت معنوی در خلق آثار هنری، به معنای بهره برداری از اثر هنری بدون اجازه پدیدآورنده است. نقض حقوق مالکیت معنوی آثار هنری می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تکثیر اثر بدون اجازه پدیدآورنده
- نشر اثر بدون اجازه پدیدآورنده
- اجرای اثر بدون اجازه پدیدآورنده
- نمایش اثر بدون اجازه پدیدآورنده
- پخش اثر بدون اجازه پدیدآورنده
- ترجمه اثر بدون اجازه پدیدآورنده
- اقتباس از اثر بدون اجازه پدیدآورنده
- فروش اثر بدون اجازه پدیدآورنده
اقدامات قانونی در صورت نقض حقوق مالکیت معنوی در خلق آثار هنری
در صورت نقض حقوق مالکیت معنوی در خلق آثار هنری، پدیدآورنده اثر می تواند با مراجعه به مراجع قضایی، از حقوق خود دفاع کند. مراجع قضایی می توانند در صورت احراز نقض حقوق مالکیت معنوی، دستورات مختلفی را صادر کنند، از جمله:
- الزام به توقف نقض حقوق مالکیت معنوی
- الزام به جبران خسارت
- الزام به نشر حکم دادگاه در روزنامه ها و مجلات
نکات مهم در پیگیری حقوقی نقض حقوق مالکیت معنوی در خلق آثار هنری
در پیگیری حقوقی نقض حقوق مالکیت معنوی در خلق آثار هنری، باید به نکات زیر توجه داشته باشید:
- به سرعت اقدام کنید: هرچه سریع تر اقدام کنید، شانس موفقیت شما بیشتر خواهد بود.
- مدارک خود را به دقت جمع آوری کنید: مدارک شما باید به اندازه کافی قوی باشد تا دادگاه بتواند نقض حقوق مالکیت معنوی شما را احراز کند.
- از یک وکیل باتجربه کمک بگیرید: یک وکیل باتجربه می تواند به شما در جمع آوری مدارک، تنظیم شکایت و پیگیری پرونده کمک کند.
روش های پیشگیری از نقض حقوق مالکیت معنوی در خلق آثار هنری
برای پیشگیری از نقض حقوق مالکیت معنوی در خلق آثار هنری، می توان از روش های زیر استفاده کرد:
- ثبت اثر هنری
- درج علامت تجاری یا نشانه خاص بر روی اثر هنری
- استفاده از روش های فنی برای محافظت از اثر هنری
- آموزش افراد در مورد حقوق مالکیت معنوی
ثبت آثار هنری
ثبت آثار هنری امری اختیاری است، اما دارای مزایای مختلفیست. ثبت اثر باعث می شود که پدیدآورنده اثر بتواند حق مالکیت خود را به راحتی اثبات کند و در صورت نقض حقوق مالکیت معنوی اثر، به راحتی از حقوق خود دفاع کند.
با ثبت اثر هنری، خالق اثر موفق به دریافت گواهی ثبت اثر می شود. گواهی ثبت اثر یک سند رسمی است که نشان می دهد اثر هنری به نام پدیدآورنده آن ثبت رسمی شده است. این گواهی می تواند به عنوان مدرک برای اثبات مالکیت اثر هنری در محاکم قضایی استفاده شود.
درج علامت تجاری یا نشانه خاص بر روی اثر هنری
درج علامت تجاری یا نشانه خاص بر روی اثر هنری، می تواند از استفاده غیرمجاز از اثر شما جلوگیری کند. این نشانه ها شامل نام شما، نام اثر شما یا سایر علائم می باشد.
علامت تجاری یا نشانه خاص که بر روی اثر هنری درج می شود، باید به اندازه کافی متمایز باشد تا از سایر علائم مشابه قابل تشخیص باشد. همچنین، این علامت باید به راحتی قابل مشاهده باشد.
استفاده از روش های فنی برای محافظت از اثر هنری
استفاده از روش های فنی هم به محافظت از اثر هنری کمک می کند. این روش ها می تواند شامل استفاده از کدهای امنیتی، واترمارک یا سایر روش ها باشد.
کدهای امنیتی، کدهایی هستند که در اثر هنری درج می شوند و انجام جعل اثر هنری را دشوار می کنند. واترمارک، عبارت یا طرحی است که به صورت نامحسوس در اثر هنری درج می شود و تشخیص جعل اثر هنری را آسان تر می کند.
آموزش افراد در مورد حقوق مالکیت معنوی
آموزش افراد در مورد حقوق مالکیت معنوی به افزایش آگاهی در این زمینه و کاهش نقض حقوق مالکیت معنوی منجر می شود. آموزش حقوق مالکیت معنوی به افراد کمک می کند تا از حقوق خود آگاه شوند و از استفاده غیرمجاز از آثار هنری جلوگیری کنند.
با رعایت این روش ها، می توانید تا اندازه ای از نقض حقوق مالکیت معنوی در خلق آثار هنری خود پیشگیری کنید.
در پایان
قوانین مالکیت معنوی در خلق آثار هنری، حقوق مادی و معنوی پدیدآورنده اثر هنری را تعریف می کند. این قوانین، به منظور حمایت از آفرینش های فکری و تشویق به تولید و نوآوری ایجاد شده اند.
پدیدآورنده اثر هنری، صاحب حقوق مادی و معنوی آن است. حقوق مادی، به حق بهره برداری اقتصادی از اثر هنری اشاره دارد. این حقوق شامل حق تکثیر، حق نشر، حق اجرا، حق نمایش، حق پخش، حق ترجمه، حق اقتباس و حق فروش اثر هنری است. حقوق معنوی، به حق احترام به اثر هنری و شهرت پدیدآورنده اشاره دارد. این حقوق شامل حق انتساب، حق حرمت اثر و حق اعتراض به تحریف یا تحقیر اثر است.
در پایان، می توان گفت که قوانین مالکیت معنوی در خلق آثار هنری، نقش مهمی در حمایت از حقوق پدیدآورندگان، تشویق به تولیدات هنری خلاقانه و توسعه اقتصاد فرهنگی دارند.
برای بهره مندی از مزایای این قوانین، پدیدآورندگان آثار هنری باید از حقوق خود آگاه باشند و از روش های مناسب برای محافظت از آثار خود استفاده کنند. همچنین، استفاده کنندگان از آثار هنری نیز باید حقوق مالکیت معنوی پدیدآورندگان را رعایت کنند و مطلع باشند که تخطی از این قوانین و بی احترامی به حقوق خالق اثر عواقب قضایی در بر خواهد داشت.
منابع بیشتر برای مطالعه
برای مطالعه بیشتر می توانید به مقالات زیر مراجعه کنید:
What protects intellectual property created by artists?
Art Protection: Intellectual Property Guide for Artists